Niedźwiedź brunatnyTo ssak z rodziny niedźwiedzi, zaliczanej do rzędu drapieżnych, największy z naszych naziemnych drapieżników.

Opis:
Tułów ma masywny, szyję grubą, głowę stosunkowo małą, ale o szerokim czole, wydłużonym pysku i małych oczach. Uszy są niewielkie, zaokrąglone, kończyny silne, pięciopalczaste, zakończone potężnymi pazurami. Wystające łopatki zdają się tworzyć garb. Ogon jest krotki, zwykle ukryty w futrze. Uwłosienie jest gęste, od ciemnobrązowego, prawie czarnego do jasnobrązowego, beżowego. Sam pysk i spód są jaśniejsze od reszty ciała. Wzór zębowy to 3 1 4 2/3 1 4 2. Razem 42 zęby.

Niedźwiedź porusza się normalnie stępem i galopem, kłusuje rzadko. Odcisk przedniej łapy około 280 mm dł. i 210 mm szer. Odcisk łapy tylnej odpowiednio 300 mm i 170 mm.
Wymiary ciała wynoszą średnio u dorosłego osobnika: długość ciała z głową wynosi 170 – 250 cm, długość ogona 7 – 8 cm, wysokość w kłębie 125 – 135 cm, masa ciała od 150 – 400 kg.

Występowanie:
Niedźwiedź brunatny występował ongiś w całej Europie, Azji i Północnej Ameryce. Dziś jest już na większości swego zasięgu geograficznego bądź wytępiony bądź silnie zagrożony.
W Polsce niedźwiedź brunatny występuje w Beskidzie Śląskim, na Babiej Górze, w Beskidzie Sądeckim i Niskim, w Tatrach i Bieszczadach.

Pokarm:
Niedźwiedź jest zwierzęciem wszystkożernym, w okresie letnio – jesiennym przeważnie pobiera pokarm roślinny. Żywi się owocami, jagodami, korzeniami, bukwią, żołędziami, zbożem. Ulubionym jego przysmakiem jest miód i owies w fazie mleczka, a także kukurydza. W pokarmie mięsnym znaleźć można owady, płazy, drobne gryzonie, ryby, ptaki. Napada również na ssaki kopytne, zwłaszcza młode. W starszym wieku lub ranny atakuje bydło, konie, owce. Bardzo lubi padlinę, którą potrafi wyczuć i znaleźć głęboko zakopaną.

Rozród:
Dojrzałość płciową samice uzyskują po 2 latach, samce po 4 latach życia. Ruja zaczyna się w maju i ciągnie się do lipca. Ciąża trwa 7 – 7,5 miesiąca. Młode w liczbie 1 – 5 w miocie rodzą się między grudniem a lutym w czasie spoczynku zimowego. Noworodki mają długość około 33 cm, i ważą 350 – 500 g. Oczy otwierają się im po 25-30 dniach. Młode rozwijają się szybko, już w momencie wyjścia z gawry ważą około 10 kg. Matka sama opiekuje się bardzo troskliwie potomstwem do 2 lat, w którym to okresie staje się ono samodzielne. Samica z młodymi bywa szczególnie niebezpieczna.               Na swobodzie niedźwiedź brunatny osiąga wiek około 30 lat.

Zachowanie:
Niedźwiedź brunatny prowadzi nocny tryb życia. Zamieszkuje lasy, w górach dochodzi do 3000 m n.p.m. Ma dobrze rozwinięte zmysły, nie tylko słuchu i węchu, ale również i wzroku. Niedźwiedzie brunatne żyją samotnie, łączą się w pary podczas okresu godowego. Głos niedźwiedzia to mruczenie wyrażające zadowolenie, pomruk z równoczesnym wydechem powietrza, co brzmi jak „wuff” oznacza zaniepokojenie lub zaskoczenie. Ryk z równoczesnym kłapaniem zębami, zgrzytaniem i parskaniem jest oznaką gniewu. Ruchy niedźwiedzia pozornie wolne mogą być szybkie i zwinne. Kroczący niedźwiedź wolno kołysze się na boki, stawia naraz obie nogi jednej strony, a potem drugiej. W galopie może sadzić z szybkością do 65 km/h. Często wspina się na zadzie, by móc lepiej coś zaobserwować, gdyż jest niezmiernie ciekawy. Jest zwierzęciem bardzo inteligentnym, pamiętliwym a zarazem nieobliczalnym. Trudno przewidzieć jego reakcję. Atak niedźwiedzia następuje na czterech łapach, postawa stojąca na dwóch łapach oznacza groźbę lub ciekawość. Unika ludzi, przypadki zaatakowania człowieka przez niedźwiedzia brunatnego są niezwykle rzadkie, spowodowane zazwyczaj nieostrożnym zachowaniem ludzi (dokarmianie niedźwiedzi przez turystów, lekkomyślne zbliżanie się do młodych niedźwiedzi). Niedźwiedzica z młodymi może być groźna dla ludzi, jeśli występuje w obronie młodych. Podobnie niebezpieczne może być nagłe spotkanie z żerującym samcem, gdyż broni on swego łupu. Z nastaniem chłodnej pory niedźwiedź brunatny zapada w lekki sen zimowy, w schronieniu zwanym gawrą, mieszczącym się w rozpadlinie skalnej, wykrocie, wygrzebanej norze lub w gęstwinie leśnej. Podczas lżejszych zim sen może zostać przerwany. Długość snu związana jest również z wielkością zapasów tłuszczu zgromadzonych przez niedźwiedzia brunatnego podczas intensywnego żerowania jesienią.
W polowaniach na większe zdobycze wykorzystują swoją masę ciała oraz długie, ostre pazury u łap przednich i szybkość.  
Największy zarejestrowany niedźwiedź miał 2,5 m wysopkości i aż 481 kg wagi. Niedźwiedzie występujące na terenie Azji są jaśniejsze bardziej agresywne od tych w Europie.

Ciekawostka:
Nazwa niedźwiedź, ze staropolska miedwied oznaczała niegdyś zwierzę odżywiające się miodem. Nazwa ta była eufemizmem starszej nazwy indoeuropejskiej. Podobne zjawisko występuję w gwarze góralskiej, gdzie jeszcze dziś starsi bacowie, a niegdyś także kłusownicy określali niedźwiedzia nazwą on (gw. uón), ó w gwarze podhalańskiej wymawia się inaczej niż u, co podkreślało pewien szacunek i strach przed tym zwierzęciem.