Średniej wielkości sowa występująca w Eurazji, północno - zachodniej Afryce oraz w Ameryce Północnej. W Polsce rozpowszechniony (zwłaszcza na niżu), ale nieliczny ptak lęgowy. Liczebność zmienia się w zależności od ilości pokarmu, czyli gryzoni – w tzw. "mysich latach" uszatki odchowują więcej młodych.

Cechy gatunku:
Ogólnym ubarwieniem i kształtami podobna do puchacza, jednakże znacznie od niego mniejsza. Nieco większa od puszczyka. Samce i samice ubarwione jednakowo, ale samice są nieznacznie większe. Upierzenie rdzawobrązowe w ciemne plamki i kreski, spód ciała jaśniejszy, żółtawobrązowy, pióra na piersiach z podłużnymi kreskami (przypominającymi „kurze łapki”). Na ogonie i lotkach pierwszorzędowych ciemniejsze poprzeczne paski. Na głowie charakterystyczne "uszy" utworzone przez pióra. Oczy pomarańczowoczerwone, otoczone ciemnymi piórami, szlara pomarańczowobrązowa, wyraźnie odgraniczona. Dziób czarny, nogi opierzone. Młode wyglądają podobnie, jednak kreskowanie jest delikatniejsze, "uszy" z piór krótsze i mniej widoczne, a szlara ciemniejsza.

Wymiary średnie:
dł. ciała: samce ok. 35 cm, samice ok. 37 cm, rozpiętość skrzydeł: samce ok. 90-95 cm, samice ok. 100 cm, masa ciała samce ok. 260 g, samice ok. 280 g

Głos:
Typowy godowy głos samca to niskie, głuche pohukiwanie („huu… huu… huu…”) – pojedyncze dźwięki powtarzane wielokrotnie w odstępach 2-3 sekundowych. Samica odzywa się zgrzytliwym, wyższym „hyyy”, często w duecie z samcem. Te głosy można usłyszeć wyłącznie w nocy. Poza sezonem lęgowym uszatki zwykle milczą. Głos zaniepokojenia to skrzeczące „wek wek”. Głos kontaktowy młodych uszatek to cieniutkie, dźwięczne piski w odstępach co kilka sekund. W ten sposób młode komunikują swoje położenie rodzicom wracającym z pożywieniem.

Zachowanie:
Aktywna nocą, poluje głównie o zmierzchu i o świcie. Lot wolny, ślizgowy, z uwagi na miękkie lotki bardzo cichy. Lata bardzo sprawnie między gęstym listowiem, kiedy poluje potrafi zawisnąć w powietrzu trzepocząc skrzydłami. W dzień uszatka siedzi ukryta, wyciągając ciało aby upodobnić się do gałęzi drzew. Płochliwa - gdy jest zaniepokojona, prostuje się i wysmukla oraz przymyka oczy. Częściowo osiadła, częściowo podejmuje wędrówki i koczowania (przeloty od lutego do kwietnia oraz od października do listopada). Późną jesienią i zimą można spotkać stada od kilku do kilkudziesięciu sów na jednym lub kilku drzewach. Miejsca gromadnego przebywania nie zmieniają się z roku na rok i są prawdopodobnie wykorzystywane przez te same ptaki.

Biotop:
Lasy, zadrzewienia śródpolne, parki o gęstym zadrzewieniu. Liczniejsza w lasach iglastych; wszędzie tam gdzie występują wysokie, stare drzewa, a w pobliżu są tereny otwarte odpowiednie do polowania. W ostatnich latach coraz liczniejsza w obrębie osiedli ludzkich, również w dużych miastach: Lesznie, Poznaniu, Wrocławiu, Warszawie. W 1995 roku we Wrocławiu było 44-45 terytoriów tych sów. Widywana nawet w obrębie blokowisk.

Pożywienie:
Prawie wyłącznie gryzonie – norniki i myszy. Tylko wyjątkowo chwyta inne gryzonie, ptaki, owady lub żaby. Po ok. 3-4 godzinach wydala przez dziób niestrawione resztki pokarmu w postaci tzw. wypluwek. Są one duże (2 x 5 cm), owalne, koloru czarnego lub szarego i zawierają kości, zęby i sierść.
Uszatki polują na otwartych przestrzeniach – łąkach, ugorach, polach uprawnych, natomiast prawie nigdy w lasach, gdzie gniazdują i odpoczywają w dzień. Latają od zmierzchu do świtu, nisko (1-2 m) nad ziemią, lotem ślizgowym ze skrzydłami ułożonymi poziomo, i nasłuchują z głową przechyloną w jedną stronę. Gdy tylko sowa namierzy ofiarę, natychmiast spada na nią, przygważdżając szponami do ziemi. Mniejsza zdobycz jest od razu połykana lub niesiona w dziobie, większa – niesiona w szponach.

Gniazdo:
Wyprowadza jeden lęg w roku, zwykle w połowie lub pod koniec kwietnia. Samce zajmują terytoria i bronią ich głosem już zimą. Okres lęgowy trwa od marca do sierpnia. Podczas zalotów samiec odbywa loty tokowe z pojedynczymi uderzeniami skrzydeł („klaskaniem”). Uszatki bronią gniazda przed intruzami przyjmując groźny wygląd – rozkładają skrzydła, stroszą pióra i pochylają głowę, przez co wydają się 2-3 razy większe niż w rzeczywistości. Mogą również odciągać wroga od gniazda, udając że są ranne lub właśnie coś upolowały, i robiąc przy tym dużo hałasu. Rzadziej atakują bezpośrednio, rzucając się ze szponami na głowę intruza.
Gniazdo zajmują najczęściej po innych ptakach, zwłaszcza krukowatych – wronach, srokach, gawronach, krukach – a rzadziej po myszołowach lub krogulcach. Umieszczone wysoko (5 - 10 m) w górnej części korony, przeważnie drzewa iglastego, bliżej pnia. Zdarzają się gniazda na ziemi. Uszatki wykorzystują również wiklinowe kosze lęgowe oraz standardowe skrzynki lęgowe wieszane przez człowieka na drzewach. Przed złożeniem jaj gniazdo jest wyściełane korą, piórami, liśćmi i mchem. Jaja są niemal kuliste, równobiegunowe, o grubej, gładkiej skorupie, czysto białe. Średnie wymiary 41x33 mm. Jaja w ilości 4-6, czasami nawet 8, składane są w odstępach dwudniowych. Jaja są wysiadywane wyłącznie przez samicę, od złożenia pierwszego jaja przez ok. 27-32 dni.

Pisklęta wychodzą z gniazda na pobliskie gałęzie po ok. 25 dniach, są tam karmione przez rodziców. Po ok. 35 dniach od wyklucia potrafią już latać, pomimo że pokryte są jeszcze białym puchem. Młode stają się niezależne od rodziców po ok. 2 miesiącach.

Status i ochrona:
Objęta ochroną gatunkową ścisłą. Najlepszą metodą ochrony uszatki jest pozostawianie drzew z gniazdami po ptakach krukowatych oraz ogólnie utrzymanie krajobrazu rolniczego z mozaiką pól, łąk, zadrzewień i zakrzaczeń. Ponadto w Polsce prowadzone są programy ochronne, polegające na wieszaniu koszy wiklinowych, które uszatki wykorzystują jako miejsca do gniazdowania.